Nazwa banan pochodzi od arabskiego słowa oznaczającego w dosłownym tłumaczeniu palec. Chociaż trudno w to uwierzyć, ten egzotyczny owoc w 75% składa się z wody, zaś jego kiście mogą osiągać wagę przekraczającą 100 kilogramów. Banan to jeden z najpopularniejszych cytrusów uprawianych w ponad 100 krajach na świecie.
Jest to niestety owoc stosunkowo nietrwały. Maksymalny czas, jaki może upłynąć od momentu ścięcia z drzewa do chwili sprzedaży waha się w granicach od 24 do 30 dni. Z tego względu na statki transportujące banany po całym świecie trafiają kiście niedojrzałych owoców. Aby zapobiec ich przedwczesnemu dojrzewaniu przechowuje się je w chłodniach, w których powinna panować stała temperatura oscylująca w przedziale od 13,5 do 14 stopni Celsjusza. Następnie banany trafiają do dojrzewalni w miejscu docelowym, a stamtąd bezpośrednio do punktów sprzedaży.
Historia bananów
Co ciekawe banany są jednymi z najstarszych owoców uprawianych przez człowieka. Źródła historyczne dowodzą, że były znane już 7 tysięcy lat przed naszą erą. Za ich ojczyznę uważa się półwysep Malajski, skąd szybko trafiły do Indii. To właśnie tutaj ich smak poznał Aleksander Wielki, który w III wieku przed naszą erą podbijał terytorium Hindusów. Naukowcy wysnuwają tezę, że to właśnie za sprawą władcy banany rozpoczęły swoją wędrówkę po krajach Europy. W II stuleciu przed naszą erą owoce trafiły do Chin. Najpóźniej, bo dopiero w VII wieku czasów nowożytnych banany pojawiły się w Afryce, dokładnie na Madagaskarze. Zostały przywiezione przez Arabów, którzy zawędrowali tam w poszukiwaniu niewolników. W XVI stuleciu za sprawą hiszpańskiego misjonarza banany trafiły na półwysep Karaibski, a następnie do krajów Ameryki Południowej, gdzie uprawiane są do dziś. Największe ilości owoców, które pojawiają się na polskich stołach, pochodzą jednak z Afryki oraz państw azjatyckich.
Bogactwo potasu
Dietetycy przekonują, że jedzenie bananów niesie szereg korzyści dla zdrowia. Są to owoce, które przede wszystkim dbają o nasz układ krążenia. Bardzo wysoka zawartość potasu sprawia, że doskonale obniżają ciśnienie tętnicze krwi, dbając o kondycję serca oraz naczyń krwionośnych. Szacuje się, że w bananie, który waży około 100 gramów, znajduje się blisko 400 mg pierwiastka. Potas krążący w naczyniach przyspiesza też usuwanie sodu z organizmu. Indyjscy naukowcy dowiedli ponadto, że spożywanie niedojrzałych bananów może przyczynić się do obniżenia cholesterolu LDL i podwyższenia jego frakcji HDL we krwi. Wszystko za sprawą pektyn znajdujących się w włóknach owoców. W ten sposób banany chronią naczynia krwionośne przed odkładaniem się w nich blaszki miażdżycowej i pośrednio zapobiegają wystąpieniu zawału serca czy udaru mózgu. Co ciekawe, duża zawartość potasu sprawia, że banany dodatkowo chronią przed osteoporozą zapobiegając wypłukiwaniu cząsteczek wapnia z kości.
Banany a układ pokarmowy
Banany wykazują też pozytywny wpływ na układ pokarmowy. Są szczególnie zalecane osobom cierpiącym na chorobę wrzodową żołądka. Zawarte w owocach substancje powodują rozrost błony śluzowej żołądka, redukując w ten sposób nadżerki oraz wrzody. Co więcej, banany stymulują komórki odpowiedzialne za wydzielanie śluzu tworzącego warstwę ochronną na powierzchni żołądka, która chroni narząd przed niekorzystnym działaniem kwasu solnego oraz substancji drażniących dostających się razem z pożywieniem. Zawarte w bananach inhibitory proteazy niszczą też bakterie Helicobacter pylori, które są najczęstszą przyczyną powstawania owrzodzeń. Owoce te zapobiegają także uczuciu zgagi i redukują refluks żołądkowy. Na uwagę zasługują ponadto zawarte w bananach pektyny. Jest to rozpuszczalna frakcja błonnika, stanowiąca idealną pożywkę dla pożytecznych bakterii bytujących w jelitach. Dzięki temu owoce sprzyjają rozwojowi flory bakteryjnej niezbędnej do prawidłowego przebiegu procesów trawienia. Banany są ponadto zalecane przy biegunkach, również u małych dzieci. Przyspieszają powrót do zdrowia i uzupełniają witaminy oraz substancje mineralne utracone podczas choroby. Należy także podkreślić, że zawarty w owocach błonnik wspomaga perystaltykę jelit, co powoduje, że skutecznie chroni przed zaparciami. Błonnik, pęczniejący pod wpływem wody powoduje także uczucie sytości w żołądku, przez co banany polecane są w charakterze zdrowej przekąski redukującej głód.
Banany w walce z nowotworami
Badania prowadzone niezależnie przez grupy naukowców z całego świata pokazują ponadto, że banany chronią przed nowotworami, szczególnie przed rakiem nerki oraz okrężnicy. Kluczowe działanie wykazuje w tym przypadku skrobia oporna zawarta przede wszystkim w zielonych owocach. Co ważne, substancja ta jest wolno trawiona, nie powoduje gwałtownego podniesienia poziomu cukru we krwi, co sprawia, że niedojrzałe banany w niewielkich ilościach mogą być spożywane również przez diabetyków. Na uwagę zasługuje ponadto witamina E występująca w owocach. Ten silny przeciwutleniacz znakomicie niszczy wolne rodniki powstające jako efekt uboczny procesów przemiany materii. Substancje te prowadzą do uszkodzenia komórek w wyniku czego następuje ich niekontrolowany rozrost prowadzący do tworzenia się ognisk rakowych.
Banany na poprawę humoru
Banany sprzyjają także poprawie nastroju. Zawierają bowiem tryptofan, czyli aminokwas, który nie jest wytwarzany przez nasz organizm. Substancja ta stymuluje jednak wydzielanie melatoniny oraz serotoniny. Pierwsza z nich jest odpowiedzialna za regulację cyklu dobowego człowieka oraz spokojny sen. Serotonina jest z kolei hormonem, który wspomaga procesy kojarzenia i zapamiętywania, a także odpowiada za dobry nastrój. Z tego względu spożywanie bananów zaleca się osobom borykającym się ze stanami lękowymi oraz z depresją. Owoce te są też bezkonkurencyjne przy wysiłku umysłowym oraz w stanach ogólnego zmęczenia i osłabienia. Warto też pamiętać o tym, że banany są cennym źródłem witamin z grupy B odpowiedzialnych za dobrą kondycję układu nerwowego. Z kolei zawarty w nich magnez łagodzi skutki stresu.
Banany pomocne w walce z HIV
W ostatnich latach naukowcy z University of Michigan Medical School odkryli jeszcze jedną właściwość bananów. Okazuje się bowiem, że owoce te zawierają BanLec, czyli odmianę lektyny będącą białkiem roślinnym blokującym cząsteczki białka gp120 odpowiedzialnego za rozwój infekcji. W ten sposób banany hamują namnażanie się wirusa, działając podobnie jak leki stosowane w terapii HIV. Owoce zawierają ponadto spore ilości selenu, czyli pierwiastka stymulującego układ immunologiczny do produkcji przeciwciał. Nie bez znaczenia pozostaje także witamina C oraz witamina E, czyli substancje wspomagające dobrą kondycję organizmu, które u osób z chorobami systemu odpornościowego są na wagę złota.
Ile kalorii ma banan? Nie dla diabetyków i osób na diecie odchudzającej
Nie można zapominać o tym, że banany posiadają stosunkowo wysoki indeks glikemiczny. W przypadku dojrzałych owoców może on przekraczać wartość 70 punktów. Oznacza to, że po ich spożyciu w organizmie gwałtownie wzrasta poziom cukru we krwi, co dodaje pobudza i dodaje energii do działania. Z tego powodu można po nie sięgać przed, po lub w trakcie wzmożonego wysiłku fizycznego. Nagły wzrost glukozy nie jest jednak wskazany w przypadku osób cierpiących na cukrzycę. Z tego względu diabetykom zaleca się spożywanie wyłącznie niedojrzałych owoców o niższym indeksie glikemicznym oraz dużej zawartości skrobi opornej. Warto ponadto podkreślić, że banany są zaliczane do owoców bardzo kalorycznych, przez co mogą skutecznie redukować uczucie głodu. W 100 gramach banana jest 80-100 kcal. Powinny z nich zatem zrezygnować osoby przebywające na diecie odchudzającej.
Banany zielone, żółte, a może z brązowymi cętkami?
Bez względu na to, że w sklepach można dziś znaleźć różne gatunki bananów, Polacy najchętniej wybierają te znane od dziesiątek lat. Niepokój konsumentów od niepamiętnych czasów budzi jednak mit mówiący o tym, że w końcówkach bananów mogą znajdować się pasożyty lub ich jaja. Tymczasem dietetycy i biolodzy przekonują, że nie jest to możliwe. Zalecają jednocześnie dokładne mycie owoców, ponieważ ewentualne drobnoustroje mogą występować wyłącznie na ich skórze. Warto przy tym podkreślić, że banany, zanim trafią do kontenerów przewożących je w różne części świata, muszą zostać opłukane wodą. Wszystko za sprawą cienkiej warstwy lateksu, który naturalnie pokrywa ich skórę. Substancja ta powoduje bowiem przyspieszone dojrzewanie bananów, co w przypadku transportu nie jest wskazane.
Kupując banany na zapas, warto przy tym sięgać po te z zieloną skórą. Aby spowolnić proces dojrzewania można umieścić je w lodówce, pamiętając jednocześnie o tym, że niska temperatura doprowadzi do czernienia skóry. Owoc jednak będzie nadawał się do spożycia. Chcąc z kolei przyspieszyć dojrzewanie, wystarczy umieścić je na kilkanaście godzin w papierowej torbie razem z kawałkiem jabłka. Wydzielany przez nie etylen sprawi, że skóra bananów przybierze żółty kolor, zaś miąższ owocu stanie się bardziej słodki. Niepokoju nie powinny też budzić czarne cętki pojawiające się na skórze owoców. Świadczą one jedynie o tym, że banan jest bardzo dojrzały i powinien być jak najszybciej zjedzony.
Nie tylko miąższ, czyli do czego może przydać się skóra z banana?
Sięgając po banany warto wykorzystać nie tylko ich miąższ, ale także skórę. I chociaż nie nadaje się ona do spożycia, ponieważ jest twarda i cierpka, z pewnością przyda się w każdym gospodarstwie domowym. Jest ona znakomitym, naturalnym preparatem nabłyszczającym buty. Można nią również wypolerować srebrne sztućce lub drewniane meble. Skórka z banana sprawdzi się także w ogrodzie, gdzie może stanowić znakomity składnik kompostu. Będzie także wabić motyle oraz ptaki, które z kolei pomogą walczyć z inwazją owadów. Co ciekawe, pocięta skórka od banana umieszczona na powierzchni ziemi będzie skutecznie odstraszała mszyce. Można też wykorzystać ją w kosmetyce. Pocierając zęby wewnętrzną stroną skóry owocu sprawimy, że staną się one bielsze. Zmiksowana skórka z banana wymieszana z odrobiną wody i sodą oczyszczoną stanie się ponadto znakomitym specyfikiem pomagającym walczyć z trądzikiem. Duże ilości witamin oraz mikroelementów sprawiają, że skóra od banana jest świetną maseczką odżywczą na twarz oraz włosy. Pomoże także pozbyć się siniaków oraz nieestetycznych brodawek. Skórę z banana można także wykorzystać w charakterze środka uśmierzającego ból i swędzenie po ugryzieniu owadów. Zawarte w niej enzymy świetnie rozmiękczają naskórek, co z kolei sprawia, że jest ona niezastąpioną metodą usuwania drzazg.