Imbir - właściwości lecznicze, zastosowanie

Imbir jest nazywany współczesnym cudem botaniki, rozgrzewa, łagodzi ból, działa jak afrodyzjak - czego jeszcze o nim nie wiemy? Uprawia się go od tak dawna, że dziś w zasadzie nie występuje w stanie naturalnym. Stosuje się go od niepamiętnych czasów jako lekarstwo na szereg dolegliwości i jako przyprawę o aromatycznym smaku.

Dodany do tłustych dań nie tylko równoważy ich smak, ale także sprawia, że stają się łatwiejsze do strawienia. Służy do produkcji wielu współczesnych leków aplikowanych przy zaburzeniach trawienia, w chorobie reumatycznej czy w dolegliwościach alergicznych. Łagodzi ból i pomaga pozbyć się nudności.

Imbir to niezwykła roślina, która w ostatniej dekadzie przeżywa prawdziwy renesans. Badania naukowe prowadzone na przestrzeni lat dowodzą bowiem, że posiada on szereg właściwości, które można wykorzystać w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń, w tym chorób cywilizacyjnych. To także silny afrodyzjak zwiększający libido u kobiet i mężczyzn. Imbir działa bowiem rozgrzewająco, podnosi temperaturę ciała i wyostrza wrażliwość zmysłów. Doskonale sprawdza się również w kosmetologii. Dla miłośników natury może okazać się ciekawą rośliną doniczkową, którą można samodzielnie wyhodować z kłącza zakupionego w sklepie spożywczym.

Od tysięcy lat do dziś

Imbir jest rośliną o bardzo długiej historii. Jest uprawiany od tysięcy lat, dlatego trudno jednoznacznie określić, gdzie po raz pierwszy odkryto jego wyjątkowe właściwości. Z badań archeologów wynika, że kłącze imbiru kilkanaście wieków przed naszą erą znajdowało zastosowanie w medycynie ludowej Arabii, Indii i Chin. Wzmianki o leczniczych właściwościach rośliny można znaleźć już w dziełach Sushruty - jednego z najsławniejszych indyjskich zielarzy, żyjących w VI wieku przed naszą erą. Do krajów basenu Morza Śródziemnego imbir trafił za sprawą Fenicjan, gdzie służył jako środek płatniczy. Już w starożytności był cenną przyprawą i środkiem stosowanym w dolegliwościach żołądkowych.

Kłącze rośliny było też jednym ze składników odtrutki Mitrydatesa. Król Pontu testował rozmaite zioła na więźniach skazanych na śmierć. Wynalazł w ten sposób wyjątkowe antidotum, które łagodziło objawy wynikające z zatruć wywołanych przez szereg toksyn. O imbirze, jako panaceum na wiele dolegliwości, pisał Dioskurydes, grecki zielarz i farmakolog, służący na dworze cesarza Nerona. Z kolei wyprawy Marco Polo do Azji zaowocowały tym, że kłącze rośliny na stałe wkroczyło na europejskie rynki i stało się powszechnie dostępne. Na jego właściwościach dość szybko poznali się Portugalczycy i Hiszpanie. Dla Fenicjan był tak cenny, że używali go jako środka płatniczego. Imbir ma charakterystyczny korzenny, nieco słodkawy aromat, w smaku jest natomiast ostry. Co ciekawe, choć zwykło się mówić o jego "korzeniu", to tak naprawdę mamy do czynienia z kłączem.

Dziś imbir jest uprawiany na szeroką skalę nie tylko w Indiach, ale także w Chinach, Nigerii, Brazylii, na Tajwanie, a nawet w Australii. Uważa się jednak, że najwięcej właściwości leczniczych i najlepszy słodko-cytrusowy smak posiadają kłącza pochodzące z Jamajki.

Imbir - roślina o wielu obliczach

Imbir jest rośliną zaliczaną do bylin występującą w około 80 różnych odmianach. Posiada długie liście o lancetowanym zarysie, dorastające nawet do 2 metrów wysokości oraz żółto-fioletowe kwiaty o mocnym zapachu. Najważniejszą częścią imbiru są jednak jej podziemne kłącza. Silnie rozgałęzione, stanowią obecnie sposób na rozmnażanie rośliny. Imbir jest bowiem uprawiany od tysiącleci, co spowodowało, że dziś bardzo rzadko można spotkać rośliny wydające kwiaty i nasiona. Kłącza posiadają dość ostry, korzenny smak ze słodko-cytrusową nutą, co sprawia, że świetnie komponuje się z różnymi rodzajami potraw. Można także dodawać go do herbat rozgrzewających. W Azji jest drugą po soli przyprawą najczęściej wykorzystywaną do przyrządzania rozmaitych dań charakterystycznych dla tego regionu. Warto przy tym pamiętać, że młode kłącza są kruche i soczyste. Z biegiem czasu stają się z kolei suche i włókniste.

Wartości odżywcze, kalorie

Imbir jest nisko kaloryczny. W 100 gramach świeżego produktu jest zawartych około 65 kalorii. W 100 gramach 2,3 grama przypadaj na białka, 0,9 grama na tłuszcze i 2,4 grama na błonnik. Imbir jest ponadto bogactwem witamin, związków mineralnych oraz olejków eterycznych, wśród których największe działanie prozdrowotne wykazuje gingerol odpowiedzialny za gorzkawy aromat przyprawy oraz zingiberol, warunkujący jego ostry smak. W łączu rośliny można także znaleźć wapń, magnez, żelazo, potas i mangan. Imbir jest też cennym źródłem witaminy A, C, K oraz witamin z grupy B.

Zastosowanie imbiru

Polacy coraz chętniej używają imbiru podczas gotowania. Ta przyprawa ma bardzo rozmaite zastosowanie, można ją dodawać zarówno do słonych, jak i słodkich potraw. W sklepach znajdziemy różne rodzaje imbiru, to, na który z nich się zdecydujemy, zależy od przygotowywanego przez nas dania. Imbir mielony nadaje się głównie do rozmaitych deserów i słodkich potraw. To właśnie jemu zawdzięczamy wspaniały smak i niepowtarzalny aromat naszych świątecznych pierniczków. Można go też dodawać do rozmaitych ciast, owsianki czy omletów. Świeże kłącze imbiru jest ostrzejsze w smaku, dlatego sprawdzi się ono idealnie jako przyprawa do rozmaitych słonych - a zwłaszcza mięsnych - dań, nadając im odpowiedniej wyrazistości. Polacy dodają go chętnie zwłaszcza do flaków i pasztetów. Pamiętajmy o tym, że świeży imbir przed użyciem koniecznie należy obrać. Wybierając imbir należy uwagę przede wszystkim na jego kolor, który powinien być kremowy lub lekko brązowy i nie mieć żadnych podejrzanych plam. Warto go przechowywać w lodówce w szczelnie zamkniętym woreczku - w ten sposób pozostanie świeży przez długi czas. Nie zaleca się kupowania imbiru mielonego w większych ilościach, gdyż ten dość szybko wietrzeje.

Imbir to wspaniały środek na polepszenie naszej koncentracji, dlatego zaleca się go dodawać do pitej codziennie kawy. Pomaga także na bóle stawów i mięśni, wystarczy, że dolejemy odrobinę olejku imbirowego do gorącej kąpieli. Imbir wykazuje też bardzo silne działanie przeciwzakrzepowe, jest też skuteczny w walce ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu. Pobudza on jednocześnie pracę naszego serca i skutecznie obniża ciśnienie krwi.

Kosmetyczne zastosowania imbiru

Imbir doskonale pobudza krążenie i przyśpiesza spalanie tkanki tłuszczowej. Dzięki temu jest często używany w preparatach ujędrniających skórę, modelujących sylwetkę, a także zwalczających cellulit. Odrobinę sproszkowanego imbiru możemy też dodawać do szamponu - wcierany w skórę w głowy pobudzi do wzrostu nasze cebulki włosowe.

W jakich wypadkach lepiej wystrzegać się imbiru?

Ze względu na to, że imbir rozrzedza krew, osoby, które przyjmują leki o takich właściwościach, powinny się go wystrzegać. Warto pamiętać także o tym, że imbir jest ostrą przyprawą, dlatego zaleca się unikanie go tym, którzy cierpią na wrzody żołądka czy refluks żołądkowy.

Wybrane zastosowania imbiru

Imbir na nudności, chorobę morską i lokomocyjną

Imbir od wielu lat jest naturalnym specyfikiem łagodzącym nudności. Jego właściwości zostały odkryte w 1988 roku za sprawą kadetów szkoły morskiej, którzy odbywali swój pierwszy rejs po otwartym morzu. 32 z 80 mężczyzn odczuwało uporczywe dolegliwości powodowane przez kołysanie statku. Podanie im naparu z imbiru w kilka chwil pozwoliło pozbyć się mdłości.

Wieloletnie badania naukowe udowodniły, że imbir, dzięki zawartym w nim olejkom eterycznym, doskonale rozprawia się z dolegliwościami żołądkowymi i jest skutecznym lekiem na chorobę lokomocyjną i morską. Skuteczność sproszkowanego imbiru jest w tym względzie porównywalna do działania syntetycznych specyfików dostępnych w aptekach. Co ważne, kłącze rośliny podane w formie herbaty lub na surowo redukuje nudności u kobiet w ciąży. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że imbir jest produktem całkowicie naturalnym, zaś liczne badania kliniczne potwierdziły, że w przeciwieństwie do chemicznych medykamentów jest całkowicie bezpieczny zarówno dla ciężarnych, jak i ich nienarodzonych dzieci.

Dane statystyczne pokazują, że na dolegliwości te cierpi około 80% kobiet spodziewających się dziecka. Objawy nasilają się między 9 a 20 tygodniem ciąży i mogą prowadzić nie tylko do pogorszenia komfortu życia, ale także do poważnych konsekwencji, takich jak odwodnienie czy niedobór składników odżywczych w organizmie. Sproszkowany imbir podany w dawce około 1 grama zapobiega też nudnościom i wymiotom pooperacyjnym, powstającym jako skutek uboczny narkozy oraz chemioterapii.

Imbir na przeziębienie i grypę

Od wieków imbir jest także uważany za skuteczne lekarstwo w walce z przeziębieniem i grypą. Zawarte w nim związki chemiczne stymulują pracę układu immunologicznego, warunkując dobrą odporność organizmu również w okresie zwiększonej ilości zachorowań.

W przypadku gdy dojdzie do infekcji, regularne spożywanie kłącza rośliny przyczynia się do łagodniejszego jej przebiegu i szybszego powrotu do zdrowia. Właściwości rozgrzewające imbiru redukują objawy przeziębienia i grypy pobudzając system odpornościowy do walki z patogenami. Olejki eteryczne pomagają natomiast skutecznie oczyścić zatoki oraz górne drogi oddechowe. Warto przy tym podkreślić, że są one łatwo przyswajalne w przeciwieństwie do syntetycznych specyfików. Z kolei badania opublikowane na łamach The Journal of Microbiology dowodzą, że działanie imbiru na bakterie z rodziny Staphylococcus oraz Streptococcus jest o wiele silniejsze, niż powszechnie dostępnych antybiotyków.

Zatem picie herbaty z dodatkiem imbiru bądź wody z dodatkiem startego imbiru oraz odrobiną miodu i cytryny sprawi, że nie groźne będą nam jesienne przeziębienia. Dzięki właściwościom rozgrzewającym pomoże ogrzać się zimą. Zaleca się go zwłaszcza osobom, które skarżą się na zimne ręce i nogi. Imbir powoduje również rozrzedzanie się śluzu i ułatwia oczyszczanie oskrzeli z zalegającej w nich wydzieliny.

Imbir dla zdrowego układu pokarmowego

Kłącze imbiru wykazuje ponadto pozytywny wpływ na pracę układu pokarmowego. Zawarte w roślinie olejki eteryczne pobudzają wydzielanie śliny oraz kwasu solnego, ułatwiając trawienie pokarmów i niwelując uczucie ciężkości. Stymulują także wątrobę i trzustkę do uwalniania enzymów odpowiedzialnych za rozkład węglowodanów i lipidów.

Spożywanie 2 gramów sproszkowanego imbiru dziennie może okazać się też niezawodne dla diabetyków. Badania pokazują bowiem, że taka kuracja powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi o około 12% oraz obniżenie wskaźnika HbA1c, czyli hemoglobiny glikowanej o około 10%.

Działa również rozkurczowo, przez co pomagają pozbyć się bólu brzucha wywołanego przez wzdęcia. Indyjscy naukowcy opublikowali ponadto badania, w których dowodzą, że kłącze rośliny wykazuje większą skuteczność w leczeniu choroby refluksowej przełyku niż syntetyczne lekarstwa. Doskonale oczyszcza jelita ze szkodliwych drobnoustrojów, przywracając im odpowiednią mikroflorę. Z tego względu jest zalecany po kuracji antybiotykowej.

Nie można zapominać o tym, że imbir zawiera szereg substancji o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Niwelując bakterie Helicobacter pylori zapobiega powstawaniu nadżerek oraz wrzodów błony śluzowej żołądka i jelit. Przeciwbakteryjne działanie imbiru wykazuje także pozytywny wpływ na higienę jamy ustnej. Płukanki z rośliny pozwalają pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust. Alkalizując środowisko, pozwalają w znacznym stopniu ograniczyć ryzyko wystąpienia próchnicy.

Imbir na odchudzanie

Po imbir powinny sięgnąć osoby chcące zrzucić zbędne kilogramy. Badania naukowe pokazują, że wypicie szklanki wody z dodatkiem imbiru hamuje łaknienie i pomaga powstrzymać się przed sięganiem w ciągu dnia po niezdrowe, kaloryczne przekąski.

Woda imbirowa pośrednio ułatwia także pozbycie się niechcianych centymetrów z okolic brzucha, ud i pośladków, wpływając na redukcję tutejszej tkanki tłuszczowej. Co ważne, kłącze rośliny przyspiesza spalanie lipidów, sprawiając, że są one wydalane z organizmu i nie odkładają się w postaci tkanki tłuszczowej.

Japońscy specjaliści w zakresie medycyny schorzeń metabolicznych udowodnili z kolei, że sproszkowany imbir dodawany do posiłków uruchamia termogenezę. Powodując zwiększenie ciepła w organizmie, znacząco przyspiesza przemianę materii. Wszystko za sprawą olejków eterycznych - gingerolu i zingibainu, wykazujących działanie podobne do kapsaicyny zawartej w ostrych papryczkach.

Dodatkowo, pozwala na skuteczniejsze wchłanianie ważnych składników pokarmowych i jednocześnie szybsze pozbywanie się wszelkich szkodliwych substancji. Wystarczy choć raz dziennie wypić koktajl owocowy lub warzywny z jego dodatkiem, by zauważyć pozytywne zmiany w funkcjonowaniu organizmu.

Imbir na bóle reumatyczne i menstruacyjne

Imbir wykazuje silne właściwości przeciwbólowe, co w połączeniu z działaniem przeciwzapalnym sprawiło, że znalazł zastosowanie w leczeniu dolegliwości reumatycznych. Olejki eteryczne z kłącza imbiru są także stosowane przy masażach, których celem jest zniwelowanie dyskomfortu wywołanego przez napięcie mięśni oraz zwyrodnienia stawów.

Badanie przeprowadzone w 2001 roku w Stanach Zjednoczonych dowiodło, że regularne spożywanie imbiru zmniejszyło dolegliwości osób odczuwających silne bóle w stawach kolanowych. Wyciąg z kłącza imbiru zmniejsza ponadto poziom prostaglandyny E2, dzięki czemu chroni przed degeneracją chrząstki stawowej i pomaga w jej odbudowie. Jednocześnie jest niezastąpiony w łagodzeniu obrzęków wywołanych reumatoidalnym zapaleniem stawów. W przeciwieństwie do niesteroidowych środków przeciwzapalnych, imbir nie powoduje uszkodzeń błony śluzowej żołądka.

Co ciekawe, imbir to doskonały lek na kobiece dolegliwości. Naukowcy potwierdzili, że spożywanie sproszkowanego lub świeżego kłącza likwiduje bóle menstruacyjne w równym stopniu co ibuprofen lub kwas mefenamowy. Zaleca się sięganie po przyprawę również przy pierwszych objawach zespołu napięcia przedmiesiączkowego, co znacząco złagodzi objawy PMS, a także w przypadku nawracających migren.

Imbir na serce i układ krążenia

Imbir jest ponadto rośliną przyjazną dla układu krążenia. Badania prowadzone w ciągu ostatnich lat wykazały, że zawarte w nim składniki poprawiają kondycję mięśnia sercowego i powodują zwiększenie światła w naczyniach krwionośnych, dzięki czemu obniżają ciśnienie krwi.

Aromatyczne kłącze jest także cennym źródłem antyoksydantów, które pomagają pozbywać się wolnych rodników, czyli szkodliwych produktów przemiany materii. W ten sposób imbir redukuje ryzyko powstawania mikrouszkodzeń w śródbłonku żył i tętnic, przyczyniających się do odkładania się w nich blaszki miażdżycowej. Przyprawa jest także doskonałą bronią w walce z cholesterolem LDL oraz trójglicerydami, których podwyższone stężenie we krwi implikuje obciążenie systemu krążenia.

Warto zaznaczyć, że zawarte w roślinie olejki eteryczne hamują agregację, czyli zlepianie się płytek krwi. W ten sposób chronią nie tylko przed powstawaniem niebezpiecznych dla zdrowia zakrzepów, ale bezpośrednio przyczyniają się do profilaktyki zawałów serca. Imbir, rozgrzewając organizm, pobudza też krążenie krwi. Usprawnia w ten sposób koncentrację i powoduje lepsze ukrwienie mózgu, sprzyjające wysiłkowi intelektualnemu.

Imbir dla wsparcia terapii chorób nowotworowych

Ważną zaletą imbiru jest jego udział w profilaktyce i terapii chorób nowotworowych. Zawarte w kłączu przeciwutleniacze, łagodzą stres oksydacyjny i zapobiegają niekontrolowanym podziałom komórek prowadzącym do powstawania ognisk kancerogennych.

Badania kliniczne prowadzone na Uniwersytecie w Michigan dowiodły, że olejki eteryczne stanowiące około 3% masy kłącza, w tym wspomniany już gingerol, powodują obumieranie komórek rakowych oraz zmniejszają ich odporność na chemioterapię, przez co pacjenci mogą przyjmować mniejsze dawki leków. Podczas analizy wpływu imbiru na zwalczanie nowotworu jajnika specjaliści z zakresu onkologii molekularnej odkryli, że związki chemiczne zawarte w roślinie nie tylko powodują apoptozę, czyli obumieranie komórek rakowych, ale także stymulują ich autofagię, prowadząc do wzajemnego wyniszczania się patologicznych tkanek.

Ponadto potwierdzono selektywną cytotoksyczność imbiru na guzy raka piersi. Oznacza to, że związki chemiczne występujące w kłączu niszczą chore komórki, chroniąc jednocześnie zdrowe tkanki. Z badań prowadzonych na Georgia State University wynika z kolei, że imbir jest także pomocny w profilaktyce i leczeniu nowotworów prostaty, wykazując działanie hamujące rozrost komórek rakowych.