Insulina - rola w organizmie, normy, badanie, niedobór, przedawkowanie

Insulina - R regular i NPHInsulina to jeden z najważniejszych hormonów w naszym organizmie, syntetyzowany przez trzustkę. Jej główną rolą jest normalizowanie poziomu glukozy we krwi. Zarówno zbyt wysoki poziom insuliny we krwi, jak i poziom zbyt niski negatywnie odbijają się na funkcjonowaniu organizmu.

Rola insuliny w organizmie

Insulina to hormon syntetyzowany przez komórki beta wysp Langerhansa w trzustce. Impulsem do wydzielania insuliny jest poposiłkowy wzrost stężenia glukozy we krwi. Spożycie jakichkolwiek źródeł węglowodanów w diecie szybko prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi - a taka hiperglikemia stanowi sygnał dla trzustki, aby wydzielać insulinę.  Większość komórek ciała posiada na swojej powierzchni receptory GLUT, które umożliwiają przenikanie glukozy do wnętrza komórek - i to właśnie na tym etapie niezbędna jest insulina. Jedynymi komórkami, które nie potrzebują tego hormonu, aby pozyskać energię z glukozy, są erytrocyty, czyli czerwone krwinki oraz komórki nerwowe.

Badanie poziomu insuliny we krwi - normy insuliny

Insulina ma za zadanie utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi, czyli glikemię z zakresu 3,9 - 5,5 mmol/l. Niewystarczająca synteza insuliny lub brak wrażliwości tkanek na jej działanie sprzyja rozwojowi hiperglikemii, czyli zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi. Z kolei zbyt wysoki poziom insuliny prowadzić może do hipoglikemii, czyli poziomu glukozy poniżej normy.

Norma insuliny we krwi wynosi na czczo poniżej 25 mIU/l, co odpowiada wartościom poniżej 174 pmol/l. Oznaczanie insuliny na czczo najczęściej łączone jest z oznaczeniem glukozy na czczo. Dzięki temu można obliczyć tzw. współczynnik HOMA - IR, który pozwala zdiagnozować insulinooporność, czyli brak wrażliwości tkanek na działanie insuliny. Wzór na obliczenie wskaźnika HOMA jest następujący:

Insulina na czczo x glukoza na czczo / 22,5

Prawidłowe wartości HOMA - IR to poniżej 1.

Poza insuliną na czczo często oznaczany jest także tzw. peptyd C. Jest to związek odszczepiany w procesie aktywacji insuliny, a jego okres półtrwania w organizmie jest znacznie dłuższy niż insuliny. Dzięki temu peptyd C stanowi lepszy wskaźnik całkowitej syntezy insuliny przez trzustkę. Rzadko stosowanym testem jest ponadto test wrażliwości na insulinę, zwany także hiperinsulinową klamrą glikemiczną. Badanie to polega na wykonywaniu wlewu insuliny i jednoczesnym podawaniu glukozy w takich ilościach, aby nie doprowadzić do hipoglikemii. Poziom glukozy badany jest co 4 minuty.

Przedawkowanie insuliny - nadmiar insuliny we krwi

Zbyt wysoki poziom insuliny we krwi określany jest mianem hiperinsulinemii. Najczęściej stan taki towarzyszy początkowym etapom insulinooporności, gdy komórki nie reagują na działanie insuliny i nie wykorzystują glukozy jako źródła energii. Zbyt wysoki poziom cukru we krwi stanowi impuls do dalszej syntezy insuliny - i stąd jej nadmierne stężenie. Z czasem dochodzi do wyczerpywania zdolności sekrecyjnych trzustki i poziom insuliny normalizuje się, a nawet spada poniżej normy.

Kolejną przyczyną hiperinsulinemii jest guz wydzielający w nadmiarze insulinę, czyli tzw. insulinoma. Guz ten najczęściej zlokalizowany jest w obrębie trzustki, a jego najważniejsze objawy związane są z wystąpieniem hipoglikemii we krwi i obejmują:

  • osłabienie i senność,
  • ataki głodu,
  • drżenie mięśniowe,
  • nadmierna potliwość,
  • zaburzenia widzenia,
  • utraty przytomności.

Bardzo często zbyt wysoki poziom insuliny we krwi wynika z niewłaściwego, nadmiernego dawkowania insuliny stosowanej w leczeniu cukrzycy.

Zbyt niski poziom insuliny we krwi - niedobór insuliny

Poziom insuliny poniżej normy określany jest mianem hipoinsulinemii. Zbyt niski poziom insuliny we krwi może wynikać ze źle zbilansowanej diety, ubogiej w węglowodany oraz białko. Inną przyczyną może być zbyt wysoki poziom kortyzolu, czyli tzw. hormonu stresu. Wpływa on hamująco na sekrecję insuliny i przyczynia się do wzrostu stężenia glukozy we krwi. Najczęściej zbyt wysoki poziom kortyzolu towarzyszy zespołowi Cushinga oraz stresowi. Także w przebiegu cukrzycy typu 1 dochodzi do spadku stężenia insuliny we krwi. Cukrzyca typu 1 rozwija się głównie u młodych osób i ma podłoże autoimmunologiczne. Nieprawidłowa aktywacja układu immunologicznego prowadzi do syntezy przeciwciał, które uszkadzają komórki trzustki i uniemożliwiają syntezę insuliny.

Insulina jako lek

Insulina stosowana jest jako lek w terapii cukrzycy. Nie każda osoba chorująca na cukrzycę musi stosować insulinę. Tego typu leczenie dedykowane jest tym przypadkom, w których dochodzi do ograniczenia sekrecji insuliny przez trzustkę, czyli w cukrzycy typu 1 oraz w zaawansowanych postaciach cukrzycy typu 2. Obecnie stosowane są insuliny ludzkie produkowane przez mikroorganizmy z wykorzystaniem metod inżynierii genetycznej. Dostępne są ponadto insuliny analogowe, o nieco zmodyfikowanych właściwościach. Dawkowanie ustalane jest indywidualnie dla każdego pacjenta i może być ona modyfikowane w trakcie terapii.