Szałwia hiszpańska i jej cudowne nasiona chia

Nasiona chia - szałwia hiszpańskaWiele dobrego słyszy się dziś o szałwii hiszpańskiej, czyli roślinie, z jakiej pozyskujemy nasiona chia. Uznawane są one za jeden z najzdrowszych produktów żywnościowych na świecie. Posiadają więcej wapnia niż mleko, dużą ilość błonnika oraz cenne kwasy omega-3 ale to tylko niektóre z ich zalet. Warto poznać pozostałe i dowiedzieć się, dlaczego nasiona chia tak szybko zyskują na popularności.

Szałwia hiszpańska wczoraj i dziś

Historia rośliny sięga bardzo odległych czasów. Przed tysiącami lat stanowiła ona podstawowy składnik pokarmowy Majów i Azteków. Ówczesna ludność uważała ją za żywność dodającą energii i ceniła za walory zdrowotne. Co ciekawe nasiona chia były w tamtym czasie wykorzystywane również do produkcji farb. Niewiele brakowało, by szałwia hiszpańska wyginęła razem z cywilizacją Majów. Jej walory docenili jednak mieszkańcy Meksyku i Gwatemali, gdzie jest uprawiana do dnia dzisiejszego. Przydomek "hiszpańska" nadał jej z kolei Karol Linneusz, który błędnie sądził, że ojczyzną rośliny jest Półwysep Iberyjski, nie zaś Ameryka Południowa. W latach 90. XX wieku nasiona chia trafiły do Europy.

Od tej pory szałwię hiszpańską zaczęto uprawiać w wielu innych rejonach świata, w tym także w Australii. Gatunek zaliczany jest do rodziny jasnotowatych, tej samej, do której przynależy melisa czy mięta. Posiada duże, szerokie liście i osiąga około 1 metra wysokości. Na drobnych łodygach występują kwiaty koloru fioletowego, białego lub błękitnego.

Szałwia hiszpańska - roślina

Najważniejszą częścią rośliny są jednak jej drobne nasiona w kolorze białym, ciemnobrązowym lub czarnym, będące cennym źródłem składników odżywczych. Warto przy tym zaznaczyć, że uprawa szałwii hiszpańskiej nie jest skomplikowana. Roślina nie wymaga wyjątkowo żyznego podłoża i rośnie nawet na ziemiach ubogich w składniki mineralne. Z tego względu świetnie sprawdza się w uprawie ekologicznej, niewymagającej użycia nawozów sztucznych i szkodliwych środków ochrony roślin.

Bogactwo składników odżywczych

Nasiona chia są uważane za południowoamerykański odpowiednik nasion naszego rodzimego lnu. Zaliczane do superfood, cieszą się coraz większą sympatią osób prowadzących zdrowy tryb życia. Zawierają zdecydowanie więcej kwasów omega-3 niż dziki łosoś, zaś pod względem stężenia wapnia przewyższają sześciokrotnie mleko. Zawierają 15 razy więcej manganu niż brokuły i 3 razy więcej żelaza niż szpinak. Bogactwo minerałów, witamin i składników odżywczych sprawia, że stanowią świetną alternatywę dla napojów izotonicznych. W chia można znaleźć dużą ilość witamin z grupy B, odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz odpowiedzialnej za dobrą kondycję śródbłonka, wyścielającego naczynia krwionośne oraz drogi oddechowe. Nasiona chia to cenne źródło witaminy PP, niezbędnej do prawidłowego przebiegu procesów rozpadu i syntezy białek, węglowodanów oraz cukrów, a także będącą czynnikiem pośredniczącym w procesie tworzenia czerwonych krwinek. Oprócz wspomnianych już pierwiastków, nie brakuje w nich potasu, odpowiedzialnego za prawidłową gospodarkę elektrolitową organizmu. 100 gramów produktu pokrywa dzienne zapotrzebowanie ustroju na miedź, mangan, selen, fosfor i magnez. Pierwszy z minerałów wspomaga pracę serca oraz transport cząsteczek tlenu przez erytrocyty. Uczestniczy też w reakcjach odpornościowych organizmu. Magnez, nazywany królem minerałów, świetnie sprawdza się w procesach detoksykacji. Jest też aktywatorem wielu enzymów, co sprawia, że warunkuje prawidłową pracę układu sercowo-naczyniowego. Fosfor warunkuje dobrą kondycję mózgu i dba o mocne kości, zaś selen bierze czynny udział podczas wytwarzania przeciwciał odpornościowych.

Nasiona szałwii hiszpańskiej są więc doskonałym składnikiem codziennej diety. Rewelacyjnie wpływają na kondycję fizyczną i psychiczną oraz pomagają dbać o piękną sylwetkę. W rodzimym Meksyku oraz Gwatemali stanowią podstawę żywnościową tamtejszej ludności, na równi z fasolą i kukurydzą. Kilkanaście lat temu docenili je także Europejczycy, czyniąc z nich znakomity dodatek do zup, deserów i szeregu innych potraw. Nasiona chia posiadają bowiem bardzo delikatny, lekko orzechowy smak, przez co efektownie komponują się z rozmaitymi daniami. Nie zawierają glutenu, dzięki czemu dobrze sprawdzają się w diecie osób cierpiących na celiakię. Są natomiast bogate w błonnik, co sprawia, że doskonale regulują proces trawienia. Z jednej strony wspomagają wydzielanie soku żołądkowego i enzymów, z drugiej zaś pobudzają perystaltykę jelit, chroniąc przed zaparciami. Pęczniejący w przewodzie pokarmowym błonnik zapewnia uczucie sytości, dzięki czemu wspomagają osoby chcące zrzucić kilka kilogramów.

Chia w profilaktyce chorób serca

Nasiona chia są obowiązkowym składnikiem diety dla osób, które chcą dbać o serce. Zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 6 do omega 3 w proporcji 1:3, sprawia, że znakomicie redukują poziom cholesterolu LDL oraz trójglicerydów. Podnoszą jednocześnie poziom "dobrego cholesterolu" HDL, zmniejszając w ten sposób prawdopodobieństwo wystąpienia choroby wieńcowej. Ich właściwości przeciwzapalne zapobiegają powstawaniu mikrouszkodzeń w naczyniach krwionośnych, sprzyjających odkładaniu się płytki miażdżycowej. Zawarty w nasionach szałwii hiszpańskiej potas, doskonale reguluje ciśnienie krwi, redukując ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Zawarte w nich magnez, sód i wapń wspomagają z kolei kondycję mięśnia sercowego.

W przypadku osób cierpiących na cukrzycę, nasiona chia pomagają kontrolować poziom białka C reaktywnego, będącego markerem stanu zapalnego. Jego wysoki poziom we krwi wykazuje związek z ryzykiem wystąpienia zawału serca i udaru mózgu u diabetyków. Co ważne, badania opublikowane w czasopiśmie "Diabetes Care" informują, że regularne spożywanie nasion szałwii hiszpańskiej przez pacjentów z cukrzycą redukuje oporność na insulinę, sprzyjając jednocześnie zmniejszeniu stężenia lipidów i cholesterolu we krwi. Nie można także zapominać o tym, że żelujące właściwości nasion spowalniają przedostawanie się cukrów do krwiobiegu, chroniąc w ten sposób przed nagłymi skokami poziomu glukozy. Badania prowadzone niezależnie w wielu instytutach medycznych na świecie sugerują, że regularne spożywanie chia może przyczynić się do obniżenia stężenia cukru we krwi nawet o kilkanaście procent.

Broń w walce z rakiem piersi i szyjki macicy

Wspominając o chorobach cywilizacyjnych, warto zaznaczyć, że nasiona chia są pomocne w profilaktyce i leczeniu raka u kobiet. Zawarty w tłuszczach omega-3 kwas alfa-linolenowy stymuluje samoistną śmierć komórek nowotworowych odpowiedzialnych za wywoływanie guzów piersi oraz raka szyjki macicy. Chroni jednocześnie zdrowe komórki przed uszkodzeniem. W przeciwieństwie do środków medycyny konwencjonalnej, takich jak chemioterapia i radioterapia, wykazuje działanie wybiórcze, wspomagając neutralizację jedynie chorych tkanek. Działanie antynowotworowe nasion chia zwiększa też zawarty w nich cynk. Warto przy tym pamiętać, że badania prowadzone przez hiszpańskich naukowców dowiodły, że kwas alfa-linolenowy może sprzyjać rozwojowi raka prostaty u mężczyzn. Amerykańscy uczeni uspokajają jednak, że ryzyko to jest minimalne i graniczy z poziomem błędu statystycznego.

Układ trawienny pod kontrolą

Nasiona chia wspomagają ponadto układ trawienny. Szacuje się, że w 100 gramach produktu znajduje się blisko 35 gramów błonnika, co pokrywa niemal całkowicie dzienne zapotrzebowanie organizmu na tę substancję. Duża zawartość błonnika stymuluje pracę jelit, zapobiegając zaleganiu w nich treści trawiennej i niwelując ryzyko wystąpienia podrażnień. Pośrednio zmniejsza też prawdopodobieństwo wystąpienia raka jelita grubego. Celuloza stwarza także doskonałe warunki dla pożytecznych bakterii, wspomagających procesy rozkładu substancji odżywczych i biorących udział w syntezie witamin z grupy B oraz witaminy K. Nasiona szałwii hiszpańskiej mogą być więc traktowane jak naturalny probiotyk, wspomagający odbudowę naturalnej flory bakteryjnej po zatruciach pokarmowych lub antybiotykoterapii. Należy jednak pamiętać, że osoby cierpiące na przewlekłe stany zapalne jelit oraz inne schorzenia układu pokarmowego, powinny skonsultować spożywanie nasion chia z lekarzem.

Szałwia hiszpańska jest ponadto zalecana osobom borykającym się z nadwagą. Jej nasiona zawierają bowiem szereg substancji odżywczych i pozostają przy tym niskokaloryczne, co sprawia, że doskonale sprawdzają się w diecie redukcyjnej. Ze względu na obecność witamin B kompleks oraz aminokwasów egzogennych, są też zalecane wegetarianom i weganom. Badania naukowe udowodniły, że w chia znajduje się 91 ze 100 różnych rodzajów aminokwasów, co stawia je w czołówce nasion białkowych. Wraz z zawartą w nich leptyną, powoduje to, że świetnie spisują się nie tylko jako uzupełnienie posiłków osób niejadających mięsa, ale także jako cenny składnik odżywczy i energetyczny dla sportowców i kulturystów.

Sprawny umysł, dobry nastrój i mocne kości

Nasiona szałwii hiszpańskiej są bezkonkurencyjne dla utrzymania równowagi psychicznej. Doskonale sprawdzają się w stanach zmęczenia i wyczerpania. Są zalecane osobom intensywnie pracującym umysłowo i uczniom. Redukują poziom stresu, zaś zawarte w nich kwasy omega 3 wspomagają pracę mózgu i ułatwiają koncentrację. U osób w podeszłym wieku są zalecane w profilaktyce choroby Alzheimera. Ich działanie uspokajające sprawia, że łagodzą objawy depresji. Co ważne, nasiona chia wspomagają pracę narządu wzroku, chroniąc przed zwyrodnieniem plamki żółtej, mogącej w konsekwencji prowadzić do ślepoty. Natomiast wysoka zawartość fenoli zapobiega starzeniu się komórek organizmu. Substancje te wykazują silne działanie przeciwutleniające, pomagające uporać się ze skutkami stresu oksydacyjnego. Eliminując wolne rodniki, nasiona chia nie tylko gwarantują młody wygląd skóry, ale także doskonale spisują się w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego.

Produkt jest ponadto prawdziwym sprzymierzeńcem kobiet. Zawartość kwasu foliowego sprawia, że powinien być spożywany przez kobiety w ciąży. Nasiona szałwii hiszpańskiej dbają w ten sposób nie tylko o dobrą kondycję przyszłej mamy, chroniąc ją między innymi przed anemią, ale także wspomagają prawidłowy rozwój cewy nerwowej płodu. W okresie menopauzy chia pomaga walczyć z huśtawkami nastroju. Może być stosowana w profilaktyce raka piersi i nowotworu szyjki macicy wśród kobiet znajdujących się w grupie ryzyka. Duża zawartość wapnia i fosforu stanowi z kolei świetną obronę przed demineralizacją kości, zmniejszając ryzyko wystąpienia osteoporozy.

Nasiona chia - zalecana dawka dziennego spożycia

Bez względu na to, że nasiona chia zaskakują szeregiem wartości odżywczych, warto pamiętać o spożywaniu ich z umiarem. Jest to produkt, który po dostaniu się do przewodu pokarmowego pęcznieje, dając uczucie sytości. Duża zawartość błonnika sprawia z kolei, że przedawkowanie nasion szałwii hiszpańskiej może prowadzić do obniżenia przyswajania substancji odżywczych. Zalecana dzienna dawka to około 20 gramów, czyli 1,5 łyżki produktu spożywanego dwa razy dziennie. Nasiona chia mogą być przy tym spożywane samodzielnie lub jako dodatek do deserów, koktajli czy musli. Można też przyrządzić z nich napój Chia Fresca, który bije rekordy popularności w Ameryce Środkowej. W jego skład, oprócz nasion szałwii hiszpańskiej, wchodzi także sok z cytryny lub limonki. Ponadto, chia doskonale sprawdzają się jako dodatek do zup. Świetnie zagęszczają potrawy, nie ingerując przy tym w ich smak. Oprócz tego, są dobrym dodatkiem do sałatek bądź dań obiadowych, wzbogacając je w składniki odżywcze i zwiększając uczucie sytości.

Olej z nasion chia - szałwii hiszpańskiej