Układ nerwowy współczulny i przywspółczulny - funkcje, działanie, równowaga, trening

Układ nerwowy człowiekaUkład nerwowy człowieka jest jednym z najważniejszych, zarówno z uwagi na swoją budowę, jak również szereg funkcji, jakie spełnia. Podstawową jego częścią jest neuron, czyli komórka nerwowa. Układ dzieli się na somatyczny i autonomiczny, zwany też wegetatywnym, gdzie z kolei wyróżniamy układ współczulny oraz przywspółczulny.

Układ nerwowy człowieka

Nasz układ nerwowy składa się z neuronów, czyli - wspomnianych wcześniej - komórek nerwowych, których zadaniem jest odbieranie bodźców oraz przetwarzanie ich na informacje, które kierowane do mózgu powodują określoną reakcję, w tym ruch mięśni.

Układ nerwowy składa się z układu somatycznego (piramidowy i pozapiramidowy), nastawionego na odbieranie bodźców z narządów zmysłów oraz kierowanie narządem ruchu oraz autonomicznego, czyli dwóch, autonomicznych części, zwanych tez układem wegetatywnym. Są to układy współczulny oraz przywspółczulny. Ich działanie jest stale aktywne, co skutkuje utrzymywaniem się w organizmie homeostazy, czyli stanu stałej równowagi.

Układ współczulny i układ przywspólczulny człowieka

Układ współczulny - sympatyczny (sympathetic nervous system)

Układ współczulny nazywany jest układem pobudzającym lub sympatycznym, składa się z przedzwojowych i zazwojowych typów neuronów. Zwoje znajdują się w część głowowej oraz pieniu współczulny, w tym w części szyjnej, piersiowej, brzusznej i miedniczej. Układ współczulny obejmuje nerwy trzewne i naczyniowe, w tym nerwy rzęskowe, sercowe, piersiowe, lędźwiowe oraz krzyżowe. W skład jego wchodzi też kilka splotów, w tym splot tętniczo-szyjny, płucny, sercowy, przełykowy, podbrzuszny oraz trzewny.

Układ współczulny odpowiada za wiele działań w naszym organizmie. To dzięki niemu następuje powiększanie się źrenicy w oku, rozszerzają się oskrzela oraz wydzielany jest w nich śluz. Układ ten odpowiada też za wydzielanie się potu na skórze oraz stroszenie się włosów, na przykład, gdy jest na zimno. Jeśli chodzi o serce, układ współczulny odpowiada za przyspieszanie rytmu serca oraz wzrost jego kurczliwości. Jest niezmiernie istotny w prawidłowej pracy układu pokarmowego. Pobudzanie odpowiednich receptorów powoduje wydzielanie się śliny, skurcze zwieraczy czy hamowanie perystaltyki jelit. Receptory znajduje się też w układzie moczowo-płciowym. Ich pobudzanie odpowiada między innymi za zatrzymywanie strumienia moczu czy zwiększenie napięcia moczowodów. U panów układ współczulny odpowiada też za wytrysk nasienia. U pań z kolei jest odpowiedzialny za skurcze i rozkurcze macicy u kobiet ciężarnych. Pobudzanie receptorów układu współczulnego wpływa na kurczenie się i rozkurczanie tętnic wieńcowych, nerkowych, skórnych, trzewnych,  mózgowych czy płucnych. Odgrywa tez istotną rolę w funkcjonowaniu układu limfatycznego oraz procesie wydzielania hormonów, w tym zwiększa wydzielanie hormonów tarczycy, jak również adrenaliny czy melatoniny.

Układ przywspółczulny - parasympatyczny (parasympathetic nervous system)

Układ przywspółczulny zwany jest hamującym, parasympatycznym, jego włókna wychodzą z pnia mózgu. Znajdują się także w rdzeniu kręgowym. W tym układzie występuje o wiele więcej włókien zazwojowych niż w układzie pobudzającym. W zakończeniach włókien występuje acetylocholina, ester, który odpowiada za jego prawidłowe funkcjonowanie. Obejmuje on między innymi splot śródpiersiowy, trzewny oraz miedniczy.

Działanie układu przywspółczulnego jest odwrotne do działania układu współczulnego. W oku odpowiada on za zwężanie źrenicy, zwalnianie akcji serca, zwężanie oskrzeli, kurczenie się pęcherza moczowego czy nasilanie skurczów w przewodzie pokarmowym. Układ przywspółczulny odpowiada również na rozszerzanie się naczyń krwionośnych, co skutkuje obniżeniem ciśnienia krwi.

Jak to działa? - uzyskiwanie stanu równowagi

Układ współczulny działa zwykle w ciągu dnia, gdy nasza aktywność jest największa. W nocy zaś dowodzenie przejmuje układ przywspółczulny, ponieważ jest to czas odpoczynku i relaksu. Nie zawsze jednak duet ten współpracuje idealnie. Nierzadko w ciągu dnia przeciążamy układ współczulny, pracujemy za wiele, nie zostawiamy sobie czasu na odpoczynek, stymulujemy się różnorodnymi bodźcami. W nocy zaś, gdy powinien działać układ przywspółczulny, nie pozwalamy organizmowi na zregenerowanie się: śpimy krótko, niespokojnie, nierzadko zarywamy noce i angażujemy w tym czasie układ współczulny, nadmienię go przeciążając. Nasila to spiralę zmęczenia i zniechęcenia, co negatywnie wpływa na nasze funkcjonowanie.

Jak to zmienić i poprawić prace układu przywspółczulnego, aby osiągnąć stan równowagi?

Trening układu przywspółczulnego

Trenowanie układu przywspółczulnego jest przy przeciążeniu układu współczulnego niezmiernie istotne. Pierwszy sposób to oczywiście zdrowy sen i pilnowanie odpowiedniej ilości godzin nocnego wypoczynku. Choć dla wielu zapracowanych osób jest to trudne, sami przekonamy się, jak doskonale funkcjonuje organizm, gdy jesteśmy wyspani. Na początek zmiany wprowadźmy w dni wolne: 7 godzin snu pozwoli nam na wdrożenie receptorów układ przywspółczulnego, a rano obudzimy się wyspani i chętni do działania. Kolejnym sposobem jest relaks, czyli odpoczynek po ciężkim dniu. Możemy obejrzeć film, posłuchać muzyki lub skorzystać z ciekawych technik relaksacji.

Co ciekawe, brak równowagi pomiędzy pracą układu współczulnego i przywspółczulnego można omawiać na spotkaniach z psychologiem. Wielu terapeutów trudni się niesieniem pomocy w przypadku nieprawidłowej homeostazy, co powoduje pogorszenie funkcjonowania fizycznego oraz psychicznego pacjenta.

Komentarze