Progesteron - rola w organizmie, normy, badanie, nadmiar, niedobór

Progesteron to bardzo ważny żeński hormon płciowy. Żeńskie hormony płciowe to estrogeny (estron, estradiol i estriol) oraz gestageny (progesteron i 17-alfa-hydroksyprogesteron). Hormony te regulują przebieg cyklu miesięcznego u kobiet oraz warunkują płodność, ponadto zapewniają prawidłowy przebieg ciąży.

Rola progesteronu w organizmie

Progesteron to hormon steroidowy, który syntetyzowany jest zarówno w organizmie kobiety, jak i mężczyzny. Kluczową rolę hormon ten pełni w organizmie kobiety. Wydzielany jest on przede wszystkim przez ciałko żółte. Ciałko żółte powstaje w każdym cyklu miesięcznym w okresie owulacji, czyli uwolnienia komórki jajowej. Główną jego rolą jest synteza progesteronu. W przypadku braku zapłodnienia ciałko żółte zanika, spada poziom progesteronu i występuje krwawienie miesięczne. Ponadto progesteron jest syntetyzowany w dużych ilościach przez łożysko.

Poza ciałkiem żółtym niewielkie ilości progesteronu syntetyzują komórki jajników oraz kora nadnerczy. Badania ostatnich lat wskazują także na możliwość syntezy progesteronu przez komórki układu nerwowego. Synteza progesteronu przez ciałko żółte uzależniona jest ściśle od cyklu miesięcznego - szczyt wydzielania przypada na połowę fazy lutealnej, zaś faza folikularna cechuje się niskimi stężeniami progesteronu. Wielkość syntezy progesteronu regulowana jest przez dwa hormony tropowe wydzielane przez przysadkę - LH (lutropina) i FSH (folikulotropina). Regulacja ta jest obustronna - wysokie stężenia progesteronu hamują zwrotnie wydzielanie hormonów tropowych przez przysadkę.

Rola progesteronu w organizmie kobiety to przede wszystkim przygotowanie macicy do zagnieżdżenia zarodka. Zaraz po owulacji wzrasta stężenie progesteronu, co ma umożliwić implantację zarodka w razie zapłodnienia. Progesteron sprzyja rozrostowi błony śluzowej macicy.

W czasie ciąży progesteron oddziałuje na organizm w następujący sposób:

• ogranicza wpływ estrogenów na śluzówkę macicy, co obniża jej pobudliwość skurczową i umożliwia doniesienie ciąży,
• pobudza rozwój gruczołów piersiowych i laktację,
• wspomaga wydzielanie substancji odżywczych przez błonę śluzową macicy.

Progesteron oddziałuje ponadto na funkcjonowanie całego organizmu, normalizując poziom glukozy we krwi, regulując procesy termogenezy oraz chroniąc mózg przed procesami neurodegeneracyjnymi.

Progesteron u mężczyzny syntetyzowany jest przez korę nadnerczy. Ten hormon warunkuje u mężczyzny syntezę testosteronu i normalizuje poziom prolaktyny. Ponadto działa ochronnie na układ nerwowy oraz wpływa korzystnie na kości i mięśnie.

Normy progesteronu

Poziom progesteronu może być określony w prostym badaniu krwi. Badanie progesteronu u mężczyzn można wykonać w dowolnym momencie, norma progesteronu wynosi 0,2-1,38 ng/ml. Z kolei badanie progesteronu u kobiet powinno być wykonane w określonej fazie cyklu miesiączkowego.

Normy progesteronu u kobiet są następujące:

• faza folikularna cyklu jajnikowego: 0,28 - 0,72 ng/ml
• okres okołoowulacyjny: 0,64 - 1,63 ng/ml
• faza lutealna cyklu jajnikowego: 4,71 - 18,0 ng/ml.

Nieco inna jest norma progesteronu u kobiet po okresie menopauzy - wtedy stężenie progesteronu we krwi wynosi od 0,07 do 1,25 ng/ml. Natomiast norma progesteronu w ciąży stale wzrasta i w 40 tygodniu może osiągać nawet ponad 150 ng/ml.

Niedobór - niski poziom progesteronu we krwi

Niedobór progesteronu u kobiety daje szereg objawów. Przede wszystkim dochodzi do zaburzeń cyklu miesięcznego - występują nieregularne miesiączki lub ich brak. Mogą także występować nietypowe krwawienia między miesiączkami, a także bardzo obfite miesiączki. Takie zaburzenia skutkują spadkiem libido oraz problemami z zajściem w ciążę. Niski poziom progesteronu odbija się niekorzystnie na wyglądzie kobiety - pojawia się trądzik, nadwaga, kłopoty z włosami i paznokciami. Innym objawem niedoboru progesteronu są wahania nastroju.

Przyczyną niskiego progesteronu może być niezdrowy styl życia. Obniżeniu poziomu progesteronu sprzyja bowiem stres i towarzyszące mu wysokie stężenie kortyzolu, nadwaga. Nie bez znaczenia jest długotrwałe stosowanie leków steroidowych lub leków hormonalnych. Niski poziom progesteronu może być także konsekwencją niedoczynności przysadki, niewydolności ciałka żółtego lub łożyska. Fizjologicznie niskie poziomy progesteronu występują u kobiet po menopauzie.

Progesteron jako lek

W stanach niedoboru progesteronu może być wskazane suplementowanie tego związku. Progesteron dostępny jest w formie tabletek doustnych oraz globulek dopochwowych. Wskazania do stosowania leków z progesteronem to:

• nietypowe krwawienia z dróg rodnych,
• profilaktyka poronienia czy porodu przedwczesnego,
• rozrost endometrium,
• hormonalna terapia zastępcza,
• zapłodnienie pozaustrojowe.

Dawkowanie preparatów z progesteronem ustalane jest indywidualnie. Możliwe działania niepożądane to senność, zawroty głowy, wymioty, pogorszenie nastroju.

Nadmiar - wysoki poziom progesteronu we krwi

Nadmiar progesteronu w organizmie może wskazywać na torbiele lub guzy jajnika, obecność zaśniadu groniastego, guzy nadnerczy bądź niewydolność wątroby. Towarzyszyć może zespołowi policystycznych jajników. U mężczyzn najczęstszą przyczyną jest wrodzony przerost nadnerczy. Wysokie stężenia progesteronu mogą objawiać się występowaniem obrzęków, rozwojem żylaków, osłabieniem organizmu oraz spadkiem libido.